ROKET TAKIMI NASIL KURULUR ?

Teknofest kapsamında yapılan teknofest roket yarışması teknofestin en fazla dikkat çeken ve heyecan uyandıran yarışmalarından bir tanesi. Her  yıl yaklaşık 500 takımın başvurduğu yarışmada finale yaklaşık 50 takım katılıyor. Bir çok takımın başvurmasına rağmen finale kalan takımların sayısının bu kadar azalmasının bir çok sebebi var. Bunlardan bir tanesi ise başvuru yapan takımların çoğunun  roket tasarlayıp üretecek ekip arkadaşlarını bir araya getiremiyor oluşu yatıyor. Roket takımı nasıl kurulur ne tür bilgi birikimine veya hangi alanlarda çalışan insanlara ihtiyaç var? Bu yazımızda size bunlardan bahsedicez.

Roket takımı kurmak birden fazla disipline sahip insanların bir araya gelip çalışmasını gerektirecek bir anlayışın olmasını gerektiriyor. Bunlar open rocket tasarımı,katı modelleme,aviyonik,üretim,mekanik,analiz,insan kaynakları alanlarında çalışacak insanların bir arada çalışmasını gerektiriyor. Şimdi roket takımı kurmak için ne tür bilgi disiplinlerine ihtiyaç var sırayla inceleyelim.

OPEN ROCKET TASARIMI

Roketin ilk tasarımı open rocket isimli program üzerinden yapılır ve bütün süreç boyunca open rocket de ki verilere göre hareket edilir. Roket tasarımı için alternatif programlarda var ama teknofest için TUBİTAK SAGE ve ROKETSAN da ki raporları inceleyen hakemler open rocket kullanılmasını istiyor. İlk tasarım olarak kastettiğimiz roketin içine koyulacak olan motora göre çıkılacak olan irtifa, uçuş süresi,roketin kütlesi,roketin statik marjin değeri , ağırlık merkezi ve basınç merkezinin konumu,paraşüt ölçüleri,diğer alt sistemlerin konumu ve ölçüleri,uçuş simulasyonları gibi bir çok çalışmanın yapılabileceği bir tasarım adımı. Bunların hepsi open rocket üzerinde yapılıp katı modelleme ve üretim için temel oluşturur.

Yeni kurulacak bir takımda open rocket tasarımı yapacak bir veya iki arkadaşın olması gerekli , bir kişinin rahatlıkla halledebileceği bir program ama takımdan ayrılma görevleri yerine getirmeme gibi durumlarda ikinci bir kişinin hazırda olması openrocket için oldukça önemli çünkü bu sürecin en iyi şekilde ilerlemesi openrocketin iyi kullanılmasına bağlı.Openrocket tasarımını üstlenecek kişi diğer bütün çalışma birimleri yakın iletişimde olmalı çünkü üretim tasarım için gerekli bütün veriler open rocket üzerinden alınacak open rocket tasarımı yapan kişi neredeyse bütün birimleri yönlendirme görevine de sahip olacak .

Ek olarak openrockete yeni başlayacak kişi bu programı öğrenmek için ciddi bir literatür arastırması yapmalı çünkü türkçe kaynak neredeyse yok denilecek kadar az. Sitemizde ve youtube kanalımızda sizler için bu programı anlatıp sorunlarınızı çözmek için içerik hazırlamaya ve soru cevaplar ile sorunlarınıza çözüm bulmaya başladık sitede ki ilgili yazıları okuyabilir,yetersiz kalınan yerlerde bize sorular sorarak çözüm arayabilir veya talebe göre hazırladığımız videolarımızı izleyip programın kullanımını öğrenebilirsiniz.

KATI MODELLEME

Roketin katı modellemesi openrockette ki ölçülere göre detaylı bir şekilde çizilmesini gerektiriyor. Roketin dış tasarımından ziyade aviyonik sistemlerin katı modellemesi , kurtarma sistemi , roket bileşenlerin montajı , vida,somun,civata gibi en küçük detaya kadar bütün tasarımın yapılması katı modelleme yapacak kişinin görevi olacak ve bu kişi open rocket, kurtarma sistemi ve aviyonik sistemi üzerinde çalışacak ekip üyeleri ile sürekli irtibat halin de olması gerekecek. Kullanılacak katı modelleme programları için zorunlu olunan bir program yok Solidworks veya Catia gibi programlar kullanılabilir . Bu programların her hangi birine yeni başlanılacaksa bu görev içinde iki kişi bulunabilir. Bu iki kişi tasarlanacak parçaları kendi aralarında paylaşabilir ve işleri hızlı bir şekilde ilerletebilir. Bu programların her hangi birini daha önceden kullanan biri var ise bir kişi bu görev için yeterli olacaktır.

ÜRETİM

Bütün tasarımlar ve raporlama aşamalarını geçtikten sonra sıra üretime gelecek. Üretim kısmı bu çalışmaların en yorucu ve de en eğlenceli kısmı üretim için gerekli malzemelerin temini , üretim yaptırılacak yerler , üretimde çalışılacak kişiler vs. bunların Kritik Tasarım Raporundan (KTR) önce planlanması gerekmektedir çünkü hakemler üretimleri ilk olarak KTR aşamasında isteyecekler.Üretim işini bütün ekip üyeleri hep birlikte yapmalı örneğin gövde üretimi,burun konisi üretimi paraşüt üretimi , kurtarma sistemi üretimi gibi işleri bir kişinin yapması çok güç olacaktır. Üretim kısmı için bir ekibinden görevlendirilebilirken genellikle bütün ekip üyeleri bu tarz üretim aşamalarını beraber yaparlar . Üretim yapılırken open rocket tasarımını ve katı modelleme yapan kişilerin üretim esnasından bulunması büyük önem arz ediyor çünkü yapılacak bir ölçü hatası üretilen parçaların hepsinin çöp olmasına sebep olabilir. Üretim için gerekli malzemelerin ve ekipmanların araştırılıp ayarlanmasını bir kişi takip etmek zorunda,hangi malzemeler kullanılacak ,tedariği nasıl olacak, üretim aşamaları nasıl olacak ? Bu tarz üretim ile ilgili hareketleri bir kişinin takip etmesi gerekecek. Maddi imkanı el veren takımlar ise bütün üretim işlerini bir firmaya yaptırabilir veya sponsorları bu araç gereçleri takım için temin edebilirler. Bu kısım tamamen takmların kendi insiyatifine kalmaktadır.

MEKANİK

Rokette çok fazla mekanik eleman olmasa da kurtarma sistemlerinin tasarımına veya tercih edilen kurtarma sistemine göre roketler mekanik sistemleri içerisinde bulundurabilir. Paraşütlerin roket dışarısına çıkarılması barut ile yapılabildiği gibi mekanik sistemler ile roket dışarısına çıkarılan paraşütler mevcut bunlar yaylı sistemler veya lineer aktüatörler olabilir. Bu kısım da ki sistemler çoğaltılabilir,barutlu ,yaylı veya lineer aktüatörlü sistemler 3 sene içerisinde gördüğümüz sistemler arasında en fazla tercih edilen sistemler. Mekanik sistemlere ek olarak 3-D baskılamayı da ekleyebiliriz .Çünkü roketin bir çok yerinde 3-D yazıcı ile basılacak parçalara ihtiyaç olacaktır bu işlerle de bir kişinin ilgilenmesi gerekecektir.

AVİYONİK

Aviyonik sistemler roketin uçuşu sırasında görev yapacak olan en önemli sistemlerdir çünkü uçuş başladıktan sonra roketin kurtarma sisteminin çalışması ve kurtarılan roketin bulunması aviyonik sistemin düzgün bir şekilde çalışabilir olmasına bağlı. Roketin aviyonik sisteminde görev alacak kişilerin öncelikle model roketlerin nasıl çalıştığına hakim olması gerekmektedir. Roket uçus esnasında ne tür etkenlere maruz kalacak,bu etkenler roket sensörlerini nasıl etkileyecek, roket uçmaya başladığından itibaren kurtarma sistemleri hangi sıra ile ve ne zaman çalışmaya başlayacak ? Bunun gibi roketin uçuşundan tekrar yer yüzüne indiği ana kadar ki geçen süreyi adım adım incelenmesi gerekmektedir çünkü örneğin zamanında çalışmayan bir kurtarma sistemi roketi toprağın iki metre kadar altına gömebilir veya roket paraşütlerini açıp yeryüzüne inmiş olsa bile yeri tespit edilemeyen roket bir senelik koskoca çalışmayı tuz gölünün bir köşesinde çürümeye bırakabilir .

Takımın tercih ettiği kurtarma şekline göre kullanılacak sensörlerin araştırılması gerekiyor örneğin açı , basınç,ivme sensörleri gibi aviyonik elemanlarının hangilerinin nerede kullanılması gerektiğine hakim olunmalı. Sorunsuz bir şekilde açılan paraşüt sisteminden sonra roketin nerede olduğunu bulmak için GPS sensörünü ve alınan konum verilerinin aktarımı için gerekli haberleşme sensörleri gibi aviyonik elemanlarında aviyonik sistemin neresinde kullanılacağına ve ne zaman kullanılması gerektiğine hakim olunmalı . Aviyonik sistemin temelinde yer alan kart için ise görev alacak kişilerin ya kart tasarlaması yada arduino gibi hazır kartlardan birini kullanması gerekmektedir. Kart tasarlayacak kişiler Autodesk Eagle veya Proteus gibi kart tasarlama programları kullanabilirler. Kartlarda ki kodlama kısmı için Arduino kodlamayı bilen birisinin olması veya C tabanlı kodlama yapacak birinin C kodlama dilini bilmesi gerekecek. Takım eğer ki yer istasyonu yapmak isterse de Microsoft Visual programı kullanılabilir bu programda ki kodlama kısmı için de C++ kodlama dilini bilen bir kişide bu işi rahatlıkla yapabilir. Yer istasyonuna ihtiyaç duyulmaz ise de Arduinonun seri port okuyucusunu kullanabilirler. Her görev için minumum iki kişinin olmasını önersekte aviyonik sistemler için bir kişi yeterli olacaktır ama yeni başlayanlar veya çalışmaların daha hızlı ilerleyebilmesi için birden fazla kişini aviyonik sistemler üzerinde çalışması daha iyi olacaktır.

ANALİZ VE TESTLER

Roketten de ziyade üretilen her ürüne ve her tasarıma analiz ve test gerekmektedir. Roket için de hem roketin tamamına hem de üretilecek ve kullanılacak alt parçaların her biri analiz ve test edilmek zorundadır. Roket için yapılması gereken analizler arasında akış analizleri,basma çekme analizleri,termal analizler vs. gibi analizler yapılmalı.Bu analizler hem takım için gerekli bilgiyi sağlasa da raporlara konulmak için de gerekli olacak. Testler konusuna gelecek olursak da ; testler roketin üretiminden sonra önemli olan en önemli aşama aviyonik sistemlerden paraşüt sistemlerine , kurtarma sistemlerinden gövde dayanım testlerine kadar her roketin her parçası teker teker test edilmek zorunda çünkü sadece bir defa roketinizi ateşleyebileceksiniz ve bu yarışmada olacak eğer roket motorunuz varsa ve yarışmadan önce roketinizi ateşleyip uçurabilirseniz bu uçus testini de listenize ekleyebilirsiniz. Analizler için genellikle ANSYS adlı program kullanılıyor. ANSYS içinde akış analizini,statik analizleri termal analizleri vs. hepsini yapabilirsiniz. Takımda ki bir veya daha fazla kişinin analizler ile ilgilenmesi gerekecektir. Bu görev raporların sonuçları için oldukça önemlidir o yüzden görevi yapacak kişinin bu görevi yapabileceği ve görevi yarıda bırakmaması konusunda emin olunmalıdır. Hangi testlerin yapılacağı ve ne şekilde yapılacağı ise ekip içerisinde ki ilgili kişilerin kontrolü ve yönlendirmesi altında olmalıdır.

İNSAN KAYNAKLARI

Roket üretiminde ki en önemli etken şüphesiz PARA ! Roketin üretimi için gerekli olan kaynakların araştırılıp takip edilmesi ve kaynağı sağlayacak makamlar ile iletişimi sağlamak büyük önem arz ediyor. Roket takımları için sponsor olacak firmaların araştırılması ve onlar ile iletişime geçilmesi ayrıca sosyal medya için içerik ve postların hazırlanması takımın reklamı ve tanıtımının iyi yapılması gerekirse takım için eğitim dökumanlarının araştırılıp hazırlanması takım üyelerinin takibini ve çalışma takviminin yapılması insan kaynakları ekibinin yapması gerekir. Bu görev için görev yoğunluğuna göre iki veya daha fazla kişi çalışabilir.Sosyal medya da ki paylaşımları yapacak arkadaşlar içinde Photshop,After effect ,Adobe premier gibi programları kullanabilmelerini de acizane tavsiye ediyoruz çünkü sosyal medya hesaplarını iyi kullanan takımlar sponsor bulma aşamasında daha ön planda oluyorlar.

Roket takımı kurmak için hangi kaynaklara ihtiyaç olduğundan bahsettik insan faktörü ve insan kaynağı bulmak çok önemli daha önemlisi ise çalışmaya başlayan kişilerin üstlerine aldıkları görevleri sonuna kadar götürebiliyor olması bu yüzden takımınıza alacağınız arkadaşları seçerken çok dikkatli olun.Takımda ki üyelerin mezun olma , yaz stajı ,okul dışında ki vakitlerde atölye çalışmalarına katılıp katılamayacakları,rapor gönderme zamanlarına denk gelen sınav ,vize ve finaller gibi etkenleri göz önünde bulundurup yolun en başında bu gibi durumlarda ne şekilde davranacaklarını konuşup anlaşmanız gerecek. En başta bahsettiğimiz gibi 500 e yakın başvurunun olması ve finale sadece 50 civarında takımın kalması takım içinde ki kişilerin görevlerini tam anlamı ile yerine getiremiyor oluşundan kaynaklanıyor. Görevler yerine getirilmeyince raporlardan geçilemiyor veya iş üretim kısmına gelince takımlar dağılıyor.

Eksik gördüğünüz veya merak ettiğiniz noktaları bizimle yorumlarda paylaşabilir sosyal medya hesaplarımızdan bizimle iletişime geçebilirsiniz .

Başladığınız her işin güzel bir şekilde sonuçlanması dileğiyle iyi çalışmalar.